Το πιο τολμηρό, πιο θαρραλέο, πιο καινοτόμο και συνάμα πιο νεανικό έργο στην ιστορία του κινηματογράφου φέρει την υπογραφή του σκηνοθέτη που οι σινεφίλ όλου του πλανήτη συνήθιζαν να αποκαλούν "θεό"[1] και παρουσιάστηκε στο έντρομο κοινό του το 1968. Ο Κιούμπρικ ήταν παρών στην δοκιμαστική προβολή πριν την επίσημη πρεμιέρα και παρακολούθησε απογοητευμένος τους περισσότερους θεατές να αποχωρούν στο μέσο της ταινίας, γεγονός που τον ανάγκασε να αφαιρέσει 19 ολόκληρα λεπτά από την αρχική της version για να ενισχύσει τις πιθανότητες να γίνει αποδεκτή. Αυτό που δεν πρόσεξε μες την αγωνία του εκείνο το βράδυ ήταν ποιοί παρέμειναν κολλημένοι στις καρέκλες τους ως τους τίτλους τέλους, πλήρει τη συνειδήσει ότι μόλις παρακολούθησαν μία ταινία που δεν είχε κανένα προηγούμενο: ήταν οι νεότεροι σε ηλικία.
Οι κριτικοί βρήκαν ότι το έργο έπασχε από βαρεμάρα και... έλλειψη φαντασίας(!!!), εκτιμήσεις που περιόρισαν την οπτική τους στα οπτικά εφέ και οδήγησαν στην απονομή του σχετικού (μόνο) βραβείου όσκαρ από την αμερικάνικη ακαδημία. Η ταινία ωστόσο κέρδισε γρήγορα οπαδούς στις νεότερες γενιές και στα ομιχλώδη χρόνια στο τέλος των '60s υπήρχε η φήμη ότι ήταν η καλύτερη ταινία που μπορούσες να παρακαλουθήσεις όταν ήσουν μαστουρωμένος. Πολλοί όμως κατάλαβαν ότι η θέασή της και μόνο ήταν το πιο δυνατό διεγερτικό που μπορούσες να βρεις εκεί έξω κι έτσι δημιουργήθηκε ένας πυρήνας οπαδών (μεταξύ των οποίων πολλές διασημότητες όπως ο Τζον Λένον) που διόγκωσε την φήμη της και ανάγκασε την εταιρεία να προβεί σε συνεχόμενες επανακυκλοφορίες. Σήμερα η ταινία θεωρείται το απόλυτο landmark στην μυθολογία της επιστημονικής φαντασίας και αναγνωρίζεται ευρύτερα [2] ως μία από τις πιο επιδραστικές ταινίες όλων των εποχών, χάρη στον συνδιασμό του βαθυστόχαστου, επικού οράματος του δημιουργού της με την οπτικοακουστική τελειότητα που την διακρίνει σε κάθε της λεπτομέρεια.
Η ταινία χωρίζεται σε 4 μέρη, εκ των οποίων τα 3 αναφέρονται με ξεχωριστούς τίτλους στο πανί και ένα μικρότερο, ενδιάμεσο κομμάτι που παραμένει άτιτλο: 1. The Dawn of Man (η σχεδόν τριαντάλεπτη, βωβή εισαγωγή της ταινίας με πρωταγωνιστές ανθρωπόμορφους πιθήκους) 2. (The Lunar Journey in the Year 2000) - untitled (το ενδιάμεσο κομμάτι που δίνει τον τίτλο της ταινίας και εκτυλίσσεται σε "παρών" χρόνο) 3. Jupiter Mission, 18 Months Later (το ταξίδι προς τον Δία, το 2001 ή το 2002) 4. Jupiter and Beyond the Infinite (το μυστικιστικό κλείσιμο της Οδύσσειας). Συνδετικός κρίκος όλων των επεισοδίων είναι οι μυστήριοι μονόλιθοι που εμφανίζονται να έχουν μία ιδιαίτερη σημασία για την εξελικτική πορεία του ανθρώπινου είδους.
Ανέφερα μόλις την κομβική λέξη για την κατανόηση της ταινίας: Εξέλιξη. Η 2001: Οδύσσεια του Διαστήματος είναι ένα οξυδερκές σχόλιο πάνω στη διαχρονική θέση του ανθρώπου μέσα στο Σύμπαν και δεν μπορούμε να μιλήσουμε περαιτέρω αν δεν προϋποθέσουμε τίποτα λιγότερο από αυτό. Βέβαια, όπως θα υποστηρίξω και στη συνέχεια, δεν ήταν η έλλειψη οξυδέρκειας που έστρεψε αρχικά τους κριτικούς εναντίον της, αλλά κάτι βαθύτερο και πιο ουσιαστικό.
Στο πρώτο μέρος (The Dawn of Man) μεταφερόμαστε υπό τους ήχους του Τάδε Έφη Ζαρατούστρα του Στράους τέσσερα εκατομμύρια χρόνια πίσω και συναντούμε τους προϊστορικούς μας προγόνους κατά την πρώτη τους ανακάλυψη: δημιουργούν το πρώτο εργαλείο. Είναι ένα κόκκαλο και η πρώτη του χρήση είναι (προφητικά) ο θάνατος ενός άλλου ανθροποειδούς, διεκδικητή της ίδιας γης. Ο μονόλιθος είναι εκεί για να παρακολουθήσει αυτό το λαμπρό εξελικτικό βήμα. Το πέταγμα στον αέρα αυτού του εργαλείου δίνει την ευκαιρία στον Κιούμπρικ να κάνει το μεγαλύτερο "CUT!" στην ιστορία και να μας στείλει στο παρόν, στο γύρισμα του millennium (σκεφτείτε πως έβλεπαν τότε ότι θα είναι η εποχή μας οι άνθρωποι των 60s, ποτισμένοι από τα όνειρα της διαστημικής κούρσας μεταξύ Η.Π.Α. - Ε.Σ.Σ.Δ. και, btw, να υπενθυμίσω ότι αυτή η ταινία βγήκε στις αίθουσες πριν ακόμα πάμε στο φεγγάρι...).
Τα διαστημόπλοια της Pan American του 21ου αιώνα λικνίζονται στο Βαλς του Μπλε Δούναβη του έτερου Στράους και η space opera ξεκινά. Αυτή τη φορά ένας μονόλιθος ανακαλύπτεται στη σελήνη και φαίνεται να στέλνει σήματα προν τον Δία. Το cover up story έχει ήδη καταστευαστεί (ένας ιός, μία επιδημία... σας θυμίζει κάτι;) για να μπορέσουν οι επιστήμονες/στρατιωτικοί να παρατηρήσουν αυτό το μυστήριο κατασκεύασμα. Μόλις έρθουν σε επαφή μαζί του καταλαμβάνονται από έναν αδιαπέραστο θόρυβο, όπως και οι πρόγονοί μας στο πρώτο μέρος της ταινίας. Ακόμη ένα σκαλί έχει κατακτηθεί, ο άνθρωπος είναι έτοιμος να περάσει στο επόμενο επίπεδο.
Η μυθολογία της επίσκεψης προηγμένων εξωγήινων πολιτισμών στην γη εκατομμύρια χρόνια πριν και τοποθέτησης κάποιων "φρουρών" που θα παρακολουθούν την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους μόνο καινούργια δεν είναι και φυσικά δεν διέφευγε της προσοχής του Κιούμπρικ, ο οποίος δούλευε για χρόνια πάνω σε αυτή την ιδέα μαζί με τον συγγραφέα και σεναριογράφο Άρθουρ Κλαρκ. Σημείο αναφοράς ήταν το βιβλίο του τελευταίου με τίτλο The Sentinel (=Ο Φύλακας), το οποίο αναπροσαρμόστηκε από τον συγγραφέα και τελικά ξεπεράστηκε από τον σκηνοθέτη (όπως ήταν απολύτως αναμενόμενο).
Κατά την διάρκεια της Jupiter Mission μας συστήνεται ο πιο ολοκληρωμένος χαρακτήρας της ταινίας, που δεν είναι άλλος από τον υπερυπολογιστή HAL9000 (μία σύνθεση των λέξεων Heuristic and ALgorithmic - δύο βασικών τεχνικών του Problem Solving για όσους ασχολούνται με την επιστήμη των υπολογιστών [3]). Ο HAL είναι ο μόνος που ξέρει τον πραγματικό σκοπό της αποστολής του πληρώματος, που είναι η εξερεύνηση του αποδέκτη του σήματος του σεληνιακού μονόλιθου, προφανώς γιατί είναι το πιο έμπιστο και ικανό μέλος του πληρώματος. Για την ακρίβεια, είναι αλάνθαστος. Ο HAL είναι το απώτερο δημιούργημα του ανθρώπου. Μήπως λοιπόν αυτός είναι και το επόμενο εξελικτικό βήμα; Θυμάμαι εδώ χαρακτηριστικά ένα καθηγητή μου στο 1ο έτος στο πανεπιστήμιο που επέμενε ότι οι υπολογιστές πρέπει, συνειδητά, να αποτελέσουν το επόμενο στάδιο της εξέλιξής μας! (καταπληκτικός καθηγητής, αν ήταν έτσι όλες οι διδασκαλίες στο ελληνικό πανεπιστήμιο κανείς δεν θα έφευγε έξω.) Σε αυτό το μέρος της ταινίας ο άνθρωπος θα αναμετρηθεί με το τελειότερο των δημιουργημάτων του, για να μάθουμε ποιος θα γίνει κοινωνός του καινούργιου κόσμου.
Η εξέλιξη είναι γνωστή, αλλά από την τρίτη εμφάνιση του μονολίθου στην αρχή του τελυταίου μέρους (Jupiter and Beyond the Infinite) ως την τέταρτη και τελευταία προς το κλείσιμο της ταινίας ο Κιούμπρικ δραματουργεί σε ύψιστα επίπεδα, έχοντας στα κάδρα του το βάρος ολόκληρης της ανθρωπότητας. Ο άνθρωπος έχει νικήσει τα δημιουργήματά του, αλλά κατέληξε μόνος και ανυπεράσπιστος μπροστά στην μεγαλύτερη πρόκλησή του. Μέσα στην αναγεννησιακή κάμαρα που του έχουν ετοιμάσει οι άγνωστοι κατασκευαστές των μονολίθων, ο άνθρωπος θα εξεταστεί για χρόνια και θα κριθεί για την μελλοντική του πορεία. Τελικά, ο θάνατος θα μετασχηματίσει την ανθρωπότητα (διότι τα κατάφερε ή διότι το επέλεξαν κάποιοι πάνω από αυτήν είναι απόφαση που πρέπει να λάβει ο θεατής) σε έμβρυο, σε ένα starchild, κάτοικο των άστρων και πολίτη του Σύμπαντος. Η μουσική του Ζαρατούστρα θα ακουστεί για τελευταία φορά και η Οδύσσεια θα μας αφήσει με το συναισθήμα του απόλυτου δέους, την παγωνία της επόμενης μέρας και φυσικά, το βλέμμα ενός μωρού. (Δεν νομίζω να έχει γυριστεί πιο νιτσεϊκή ταινία ποτέ.)
Ο διαστημικός Οδυσσέας του Κιούμπρικ περιπλανιέται στον θαυμαστό κόσμο που τον περιβάλλει, δίνοντας μάχη με τα δημιουργήματά του για να εξασφαλίσει την ίδια την ύπαρξή του. Ως ελεύθερο ον, αντιμετωπίζει τη μοναξιά του με φόβο αλλά και θάρρος, πορευόμενος δίχως θεό στο άγνωστο του Σύμπαντος (αυτό ακριβώς το σημείο ατόφιου νιτσεϊκού στοχασμού ήταν που ενόχλησε τους συντηρητικούς θεατές πίσω στο 1968 -αλλά και σήμερα- που αντελήφθησαν γρήγορα τον κίνδυνο), διεκδικώντας θέση στο Νέο Κόσμο. Ξέρει πως για να τα καταφέρει θα πρέπει να εγκαταλείψει τα σημερινά όρια και σχήματά του, να ξαναγεννηθεί για άλλη μία φορά. Η ανθρωπότητα που οραματίστηκε ο Κιούμπρικ δεν θα διστάξει: θα παραδοθεί στο αύριο αγνή σαν παιδί.
Η 2001: Οδύσσεια του Διαστήματος δεν είναι ταινία μυστηρίου. Παρουσιάζει έναν φιλοσοφικό στοχασμό και θέτει εμφατικά ένα αγωνιώδες ερώτημα για τη μοίρα του ανθρώπου: What is the next step? Where do we go from here? (το είπα και ελληνιστί!) 41 χρόνια μετά, όχι μόνο κανείς δεν μπόρεσε να απαντήσει, δεν τόλμησε καν να το επαναλάβει.
Χρήσιμες Ιστοσελίδες:
Οι κριτικοί βρήκαν ότι το έργο έπασχε από βαρεμάρα και... έλλειψη φαντασίας(!!!), εκτιμήσεις που περιόρισαν την οπτική τους στα οπτικά εφέ και οδήγησαν στην απονομή του σχετικού (μόνο) βραβείου όσκαρ από την αμερικάνικη ακαδημία. Η ταινία ωστόσο κέρδισε γρήγορα οπαδούς στις νεότερες γενιές και στα ομιχλώδη χρόνια στο τέλος των '60s υπήρχε η φήμη ότι ήταν η καλύτερη ταινία που μπορούσες να παρακαλουθήσεις όταν ήσουν μαστουρωμένος. Πολλοί όμως κατάλαβαν ότι η θέασή της και μόνο ήταν το πιο δυνατό διεγερτικό που μπορούσες να βρεις εκεί έξω κι έτσι δημιουργήθηκε ένας πυρήνας οπαδών (μεταξύ των οποίων πολλές διασημότητες όπως ο Τζον Λένον) που διόγκωσε την φήμη της και ανάγκασε την εταιρεία να προβεί σε συνεχόμενες επανακυκλοφορίες. Σήμερα η ταινία θεωρείται το απόλυτο landmark στην μυθολογία της επιστημονικής φαντασίας και αναγνωρίζεται ευρύτερα [2] ως μία από τις πιο επιδραστικές ταινίες όλων των εποχών, χάρη στον συνδιασμό του βαθυστόχαστου, επικού οράματος του δημιουργού της με την οπτικοακουστική τελειότητα που την διακρίνει σε κάθε της λεπτομέρεια.
Η ταινία χωρίζεται σε 4 μέρη, εκ των οποίων τα 3 αναφέρονται με ξεχωριστούς τίτλους στο πανί και ένα μικρότερο, ενδιάμεσο κομμάτι που παραμένει άτιτλο: 1. The Dawn of Man (η σχεδόν τριαντάλεπτη, βωβή εισαγωγή της ταινίας με πρωταγωνιστές ανθρωπόμορφους πιθήκους) 2. (The Lunar Journey in the Year 2000) - untitled (το ενδιάμεσο κομμάτι που δίνει τον τίτλο της ταινίας και εκτυλίσσεται σε "παρών" χρόνο) 3. Jupiter Mission, 18 Months Later (το ταξίδι προς τον Δία, το 2001 ή το 2002) 4. Jupiter and Beyond the Infinite (το μυστικιστικό κλείσιμο της Οδύσσειας). Συνδετικός κρίκος όλων των επεισοδίων είναι οι μυστήριοι μονόλιθοι που εμφανίζονται να έχουν μία ιδιαίτερη σημασία για την εξελικτική πορεία του ανθρώπινου είδους.
Ανέφερα μόλις την κομβική λέξη για την κατανόηση της ταινίας: Εξέλιξη. Η 2001: Οδύσσεια του Διαστήματος είναι ένα οξυδερκές σχόλιο πάνω στη διαχρονική θέση του ανθρώπου μέσα στο Σύμπαν και δεν μπορούμε να μιλήσουμε περαιτέρω αν δεν προϋποθέσουμε τίποτα λιγότερο από αυτό. Βέβαια, όπως θα υποστηρίξω και στη συνέχεια, δεν ήταν η έλλειψη οξυδέρκειας που έστρεψε αρχικά τους κριτικούς εναντίον της, αλλά κάτι βαθύτερο και πιο ουσιαστικό.
Στο πρώτο μέρος (The Dawn of Man) μεταφερόμαστε υπό τους ήχους του Τάδε Έφη Ζαρατούστρα του Στράους τέσσερα εκατομμύρια χρόνια πίσω και συναντούμε τους προϊστορικούς μας προγόνους κατά την πρώτη τους ανακάλυψη: δημιουργούν το πρώτο εργαλείο. Είναι ένα κόκκαλο και η πρώτη του χρήση είναι (προφητικά) ο θάνατος ενός άλλου ανθροποειδούς, διεκδικητή της ίδιας γης. Ο μονόλιθος είναι εκεί για να παρακολουθήσει αυτό το λαμπρό εξελικτικό βήμα. Το πέταγμα στον αέρα αυτού του εργαλείου δίνει την ευκαιρία στον Κιούμπρικ να κάνει το μεγαλύτερο "CUT!" στην ιστορία και να μας στείλει στο παρόν, στο γύρισμα του millennium (σκεφτείτε πως έβλεπαν τότε ότι θα είναι η εποχή μας οι άνθρωποι των 60s, ποτισμένοι από τα όνειρα της διαστημικής κούρσας μεταξύ Η.Π.Α. - Ε.Σ.Σ.Δ. και, btw, να υπενθυμίσω ότι αυτή η ταινία βγήκε στις αίθουσες πριν ακόμα πάμε στο φεγγάρι...).
Τα διαστημόπλοια της Pan American του 21ου αιώνα λικνίζονται στο Βαλς του Μπλε Δούναβη του έτερου Στράους και η space opera ξεκινά. Αυτή τη φορά ένας μονόλιθος ανακαλύπτεται στη σελήνη και φαίνεται να στέλνει σήματα προν τον Δία. Το cover up story έχει ήδη καταστευαστεί (ένας ιός, μία επιδημία... σας θυμίζει κάτι;) για να μπορέσουν οι επιστήμονες/στρατιωτικοί να παρατηρήσουν αυτό το μυστήριο κατασκεύασμα. Μόλις έρθουν σε επαφή μαζί του καταλαμβάνονται από έναν αδιαπέραστο θόρυβο, όπως και οι πρόγονοί μας στο πρώτο μέρος της ταινίας. Ακόμη ένα σκαλί έχει κατακτηθεί, ο άνθρωπος είναι έτοιμος να περάσει στο επόμενο επίπεδο.
Η μυθολογία της επίσκεψης προηγμένων εξωγήινων πολιτισμών στην γη εκατομμύρια χρόνια πριν και τοποθέτησης κάποιων "φρουρών" που θα παρακολουθούν την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους μόνο καινούργια δεν είναι και φυσικά δεν διέφευγε της προσοχής του Κιούμπρικ, ο οποίος δούλευε για χρόνια πάνω σε αυτή την ιδέα μαζί με τον συγγραφέα και σεναριογράφο Άρθουρ Κλαρκ. Σημείο αναφοράς ήταν το βιβλίο του τελευταίου με τίτλο The Sentinel (=Ο Φύλακας), το οποίο αναπροσαρμόστηκε από τον συγγραφέα και τελικά ξεπεράστηκε από τον σκηνοθέτη (όπως ήταν απολύτως αναμενόμενο).
Κατά την διάρκεια της Jupiter Mission μας συστήνεται ο πιο ολοκληρωμένος χαρακτήρας της ταινίας, που δεν είναι άλλος από τον υπερυπολογιστή HAL9000 (μία σύνθεση των λέξεων Heuristic and ALgorithmic - δύο βασικών τεχνικών του Problem Solving για όσους ασχολούνται με την επιστήμη των υπολογιστών [3]). Ο HAL είναι ο μόνος που ξέρει τον πραγματικό σκοπό της αποστολής του πληρώματος, που είναι η εξερεύνηση του αποδέκτη του σήματος του σεληνιακού μονόλιθου, προφανώς γιατί είναι το πιο έμπιστο και ικανό μέλος του πληρώματος. Για την ακρίβεια, είναι αλάνθαστος. Ο HAL είναι το απώτερο δημιούργημα του ανθρώπου. Μήπως λοιπόν αυτός είναι και το επόμενο εξελικτικό βήμα; Θυμάμαι εδώ χαρακτηριστικά ένα καθηγητή μου στο 1ο έτος στο πανεπιστήμιο που επέμενε ότι οι υπολογιστές πρέπει, συνειδητά, να αποτελέσουν το επόμενο στάδιο της εξέλιξής μας! (καταπληκτικός καθηγητής, αν ήταν έτσι όλες οι διδασκαλίες στο ελληνικό πανεπιστήμιο κανείς δεν θα έφευγε έξω.) Σε αυτό το μέρος της ταινίας ο άνθρωπος θα αναμετρηθεί με το τελειότερο των δημιουργημάτων του, για να μάθουμε ποιος θα γίνει κοινωνός του καινούργιου κόσμου.
Η εξέλιξη είναι γνωστή, αλλά από την τρίτη εμφάνιση του μονολίθου στην αρχή του τελυταίου μέρους (Jupiter and Beyond the Infinite) ως την τέταρτη και τελευταία προς το κλείσιμο της ταινίας ο Κιούμπρικ δραματουργεί σε ύψιστα επίπεδα, έχοντας στα κάδρα του το βάρος ολόκληρης της ανθρωπότητας. Ο άνθρωπος έχει νικήσει τα δημιουργήματά του, αλλά κατέληξε μόνος και ανυπεράσπιστος μπροστά στην μεγαλύτερη πρόκλησή του. Μέσα στην αναγεννησιακή κάμαρα που του έχουν ετοιμάσει οι άγνωστοι κατασκευαστές των μονολίθων, ο άνθρωπος θα εξεταστεί για χρόνια και θα κριθεί για την μελλοντική του πορεία. Τελικά, ο θάνατος θα μετασχηματίσει την ανθρωπότητα (διότι τα κατάφερε ή διότι το επέλεξαν κάποιοι πάνω από αυτήν είναι απόφαση που πρέπει να λάβει ο θεατής) σε έμβρυο, σε ένα starchild, κάτοικο των άστρων και πολίτη του Σύμπαντος. Η μουσική του Ζαρατούστρα θα ακουστεί για τελευταία φορά και η Οδύσσεια θα μας αφήσει με το συναισθήμα του απόλυτου δέους, την παγωνία της επόμενης μέρας και φυσικά, το βλέμμα ενός μωρού. (Δεν νομίζω να έχει γυριστεί πιο νιτσεϊκή ταινία ποτέ.)
Ο διαστημικός Οδυσσέας του Κιούμπρικ περιπλανιέται στον θαυμαστό κόσμο που τον περιβάλλει, δίνοντας μάχη με τα δημιουργήματά του για να εξασφαλίσει την ίδια την ύπαρξή του. Ως ελεύθερο ον, αντιμετωπίζει τη μοναξιά του με φόβο αλλά και θάρρος, πορευόμενος δίχως θεό στο άγνωστο του Σύμπαντος (αυτό ακριβώς το σημείο ατόφιου νιτσεϊκού στοχασμού ήταν που ενόχλησε τους συντηρητικούς θεατές πίσω στο 1968 -αλλά και σήμερα- που αντελήφθησαν γρήγορα τον κίνδυνο), διεκδικώντας θέση στο Νέο Κόσμο. Ξέρει πως για να τα καταφέρει θα πρέπει να εγκαταλείψει τα σημερινά όρια και σχήματά του, να ξαναγεννηθεί για άλλη μία φορά. Η ανθρωπότητα που οραματίστηκε ο Κιούμπρικ δεν θα διστάξει: θα παραδοθεί στο αύριο αγνή σαν παιδί.
Η 2001: Οδύσσεια του Διαστήματος δεν είναι ταινία μυστηρίου. Παρουσιάζει έναν φιλοσοφικό στοχασμό και θέτει εμφατικά ένα αγωνιώδες ερώτημα για τη μοίρα του ανθρώπου: What is the next step? Where do we go from here? (το είπα και ελληνιστί!) 41 χρόνια μετά, όχι μόνο κανείς δεν μπόρεσε να απαντήσει, δεν τόλμησε καν να το επαναλάβει.
Χρήσιμες Ιστοσελίδες:
- http://www.filmsite.org/twot.html
- http://rogerebert.suntimes.com/apps/pbcs.dll/article?AID=/19970327/REVIEWS08/401010362/1023
- http://moviesrevisited.blogspot.com/2009/03/2001-space-odyssey-1968.html
- http://en.wikipedia.org/wiki/2001_(film)
- http://www.palantir.net/2001/index.html
- http://kubrickfilms.warnerbros.com/video_detail/2001/
- http://www.kubrick2001.com/
- http://www.collativelearning.com/2001%20analysis%20new.html
Σημειώσεις:
- Υπάρχει βέβαια και η εκδοχή ότι ο Κιούμπρικ που ξέραμε δεν ήταν ο Κιούμπρικ, αλλά ο θεός που πίστεψε πως ήταν ο Κιούμπρικ.
- Δες π.χ. τις 10 καλύτερες ταινίες όλων των εποχών σύμφωνα με τους κριτικούς του Light & Sound.
- Replace each letter with the next letter in the alphabet and it becomes IBM.
Αρχική ανάρτηση και σχόλια στο http://seagazing.blogspot.com/2009/05/gazing-at-movies.html
